Τύπος Περιεχομένου: Εθνική Στρατηγική Διαστήματος
Περιγραφή
1. Εθνική Στρατηγική Διαστήματος 2022-2027
Το όραμα είναι να καταστεί η Κύπρος μια κοινωνία της γνώσης, θεμελιωμένης σε σύγχρονες τεχνολογίες και καινοτομίες, με στόχο την επίτευξη του στρατηγικού στόχου για καθιέρωση της χώρας σε περιφερειακό κόμβο στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Για την επίτευξη αυτού του φιλόδοξου στόχου, το Κράτος προωθεί τις τεχνολογίες του διαστήματος, των πληροφοριών και των επικοινωνιών σε όλα τα επίπεδα της ζωής της χώρας.
Το Υπουργικό Συμβούλιο, με την υπ΄ Αριθμό 67.802 και ημερομηνίας 17.10.2008 Απόφαση του, ενέκρινε σειρά μέτρων και ενεργειών για την αποτελεσματική συμμετοχή της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Πολιτική Διαστήματος, συμπεριλαμβανομένου του προγράμματος GALILEO, και Copernicus καθώς και των σχέσεων της Δημοκρατίας με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ΕΟΔ), αναθέτοντας για τα θέματα αυτά τη σχετική αρμοδιότητα στο Τμήμα Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών του Υφυπουργείου Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής.
Σ’ αυτό το ραγδαία μεταλλασσόμενο τομέα, όπου πλέον δραστηριοποιούνται έντονα Κράτη και επιχειρήσεις, η Κύπρος οφείλει να εκμεταλλευτεί τις δικές της δυνατότητες. Σκοπός της Εθνικής Στρατηγικής 2022-2027, η οποία εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο στις 21/12/2022, είναι να αναλυθεί η υφιστάμενη κατάσταση στην Κύπρο σε θέματα Τεχνολογιών Διαστήματος, σε σχέση και με το διεθνές περιβάλλον, και να αξιολογηθούν οι προοπτικές που δίνει η περαιτέρω ανάπτυξη των τεχνολογιών διαστήματος για την κυπριακή κοινωνία, μέσα από στοχευμένες δράσεις. Η Εθνική Στρατηγική Διαστήματος περιλαμβάνει τα σημαντικά οφέλη που θα προκύψουν από ενδεχόμενη περεταίρω ενίσχυση της συνεργασίας Κύπρου – ΕΟΔ.
Η χρήση των τεχνολογιών διαστήματος, μέσα από μία δομημένη στρατηγική, αποτελεί υψηλή προτεραιότητα στην πολιτική ατζέντα της Κύπρου, καθώς οι εν λόγω τεχνολογίες μπορούν να διαδραματίσουν ένα βασικό ρόλο, επιτρέποντας την προώθηση της έρευνας και καινοτομίας, την χωρίς αποκλεισμούς κοινωνία, την επίτευξη της έξυπνης και βιώσιμης οικονομίας, καθώς και την ευρύτερη ανάπτυξη της αριστείας. Η χρήση αυτών των τεχνολογιών σε όλους τους ζωτικούς τομείς της οικονομίας και της κοινωνίας της Κύπρου (π.χ. εκπαίδευση, υγεία, περιβάλλον, τουρισμός, μεταφορές, γεωργία, εξοικονόμηση ενέργειας) είναι υψίστης σημασίας για την ανάπτυξη της Κύπρου σε περιφερειακό κέντρο παροχής υπηρεσιών και την προσέλκυση ξένων επενδύσεων.
Η Κύπρος χρειάζεται άμεσα να απεγκλωβιστεί από τους παραδοσιακούς κλάδους της οικονομίας και να επενδύσει σε νέους τομείς, όπως στις εφαρμογές με τη χρήση τεχνολογιών διαστήματος, που δημιουργούν προστιθέμενη αξία και καινοτομία, και ταυτόχρονα αναβαθμίζουν τα προϊόντα των παραδοσιακών κλάδων. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να ενδυναμώσουμε το οικοσύστημα για χρήση και εκμετάλλευση τεχνολογιών διαστήματος.
Η Κύπρος έχει θέσει ως Προτεραιότητες (α) τις δορυφορικές επικοινωνίες, (β) την παρατήρηση Γης, (γ) την έρευνα και διάσωση πολιτών (πλοήγηση) και (δ) την ενδυνάμωση των σχέσεων της με τον ΕΟΔ.
Επιπλέον, μέσα από αυτή τη στρατηγική θα επιτευχθεί η ανάπτυξη συνεργειών με άλλες στρατηγικές της Κυπριακής Δημοκρατίας (π.χ. ψηφιακή στρατηγική, στρατηγική της έξυπνης εξειδίκευσης, στρατηγική έρευνας και καινοτομίας, στρατηγική της πράσινης ανάπτυξης, στρατηγική της γαλάζιας ανάπτυξης).
2. Σημασία Τεχνολογιών Διαστήματος
Οι διαστημικές δραστηριότητες και εφαρμογές έχουν ζωτική σημασία για την ανάπτυξη και τη μεγέθυνση της κοινωνίας μας και συχνά επηρεάζουν άμεσα την καθημερινή ζωή των πολιτών σε όλους τους τομείς:
• κοινωνικές: η ευημερία των πολιτών εξαρτάται από τη διαστημική πολιτική σε τομείς όπως το περιβάλλον, την αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών, την κρατική και την ιδιωτική ασφάλεια, την ανθρωπιστική και αναπτυξιακή βοήθεια, τις μεταφορές, την κοινωνία της πληροφορίας
• οικονομικές: το διάστημα αποτελεί γεννήτορα γνώσεων, νέων προϊόντων και νέων μορφών βιομηχανικής συνεργασίας, αποτελεί κινητήρια δύναμη της καινοτομίας και συμβάλλει στην ανταγωνιστικότητα, την ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας
• στρατηγικές: το διάστημα επιτρέπει στη χώρα να ενισχύει τη θέση της ως μείζων παίκτης στην παγκόσμια σκηνή και συμβάλλει στην οικονομική και πολιτική της ανεξαρτησία.
Το Διάστημα έχει καταστεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής μας ζωής. Οι πολίτες ολοένα και περισσότερο βασίζονται σε διαστημικές τεχνολογίες όταν χρησιμοποιούν το κινητό τους τηλέφωνο, όταν παρακολουθούν τηλεόραση, όταν ταξιδεύουν, όταν λαμβάνουν την πρόβλεψη για τον καιρό, όταν κινδυνεύει η ασφάλεια τους (προστασία συνόρων, κλιματική αλλαγή, σεισμοί, πυρκαγιές, Πλημύρες). Αυτή η συνεχής αναπτυσσόμενη εξέλιξη του διαστημικού τομέα, με τις ανάλογες δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις, υπόσχεται να βοηθήσει τον άνθρωπο να επιλύσει μερικές από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει μέσα στις επόμενες δεκαετίες.
Η στρατηγική σημασία της διαστημικής τεχνολογίας και των εφαρμογών της για κοινωνικο-οικονομική ευημερία και ανάπτυξη, δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, καθώς και για προώθηση της επιστημονικής αριστείας και της έρευνας, είναι πλέον αδιαμφισβήτητη. Ειδικότερα, η οργάνωση και διαχείριση ζητημάτων δημόσιας ασφάλειας και πολιτικής προστασίας, η παρακολούθηση και προστασία του περιβάλλοντος, η πρόβλεψη και αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών, καθώς και η έξυπνη διαχείριση των πόρων (υδάτινων, ενεργειακών, γεωργικών, πολιτιστικών) και των υποδομών (δικτύων μεταφορών και ενέργειας) αποτελούν τομείς όπου οι διαστημικές εφαρμογές μπορούν να δώσουν λύσεις με σημαντική επιπρόσθετη αξία. Αναγνωρίζοντας αυτή τη σημασία, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) με τη Συνθήκη της Λισαβόνας, τη «Στρατηγική “Ευρώπη 2020” και την Ανακοίνωση «Αξιοποίηση των Δυνατοτήτων για Οικονομική Ανάπτυξη στο Διαστημικό Τομέα» έχει θέσει ως προτεραιότητα την κατάρτιση Ευρωπαϊκής Διαστημικής Πολιτικής με σκοπό τη δραστική προώθηση των διαστημικών εφαρμογών.
Επίσης, το Διάστημα αποτελεί παγκόσμια επιχειρηματική δραστηριότητα. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, τόσο η ΕΕ όσο και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ΕΟΔ) επιδιώκουν την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής διαστημικής βιομηχανίας. Σημειώνεται ότι, το διάστημα είναι η πρώτη οικονομία που θα ξεπεράσει μέχρι το 2030 το ένα (1) τρισεκατομμύριο δολάρια σε κύκλο εργασιών.
3. Ευρωπαϊκή Ένωση – Νew EU Space Regulation και συναφή Ευρωπαϊκά Διαστημικά Προγράμματα/Πρωτοβουλίες – Δυνητικοί Χρήστες στην Κύπρο
Το διαστημικό πρόγραμμα της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027 παρέχει για πρώτη φορά ένα κοινό πλαίσιο για όλα τα διαστημιρά (market uptake). Ένας ισχυκά δεδομένα και υπηρεσίες. Το νέο Πρόγραμμα/Κανονισμός δίνει μεγάλη έμφαση στον κατάντη τομέα (downstream sector), και ιδιαίτερα στην απορρόφηση και εκμετάλλευση διαστημικών δεδομένων από την Αγορός και δυναμικός διαστημικός τομέας είναι απαραίτητος για την εφαρμογή των πράσινων (Green Deal) και ψηφιακών (Digital Transformation) στρατηγικών της ΕΕ. Επιπρόσθετα το διάστημα είναι ένα εργαλείο (enabler) για ένα ευρύ φάσμα άλλων δραστηριοτήτων και πολιτικών της ΕΕ.
Η ΕΕ έχει πραγματοποιήσει σημαντικές επενδύσεις στα συναφή διαστημικά προγράμματα. Πληροφοριακά, το πρόγραμμα Copernicus (Παρατήρηση Γης) είναι ο κορυφαίος πάροχος δεδομένων παρατήρησης της Γης σε όλο τον κόσμο, όπου καταγράφονται περισσότεροι από 500.000 χρήστες (οργανισμοί) στο τέλος του 2020. Από την άλλη, το πρόγραμμα Galileo, το παγκόσμιο δορυφορικό σύστημα πλοήγησης της Ευρώπης, είναι το πιο ακριβές (πλέον ξεπερνά το αμερικανικό GPS με ακρίβεια μόλις 20 εκατοστών) σύστημα δορυφορικής πλοήγησης που υπάρχει στον κόσμο, και με σχεδόν 2 δισεκατομμύρια χρήστες είναι μία από τις πιο επιτυχημένες υπηρεσίες της ΕΕ.
Για την περαιτέρω ενίσχυση του διαστημικού τομέα, την περίοδο 2021-2027, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σκοπεύει να επεκτείνει αυτές τις πρωτοβουλίες, κάνοντας χρήση των διαφόρων προγραμμάτων της Ένωσης, όπως το Horizon Europe και το InvestEU. Επιπλέον, η Επιτροπή δρομολογεί μια νέα πρωτοβουλία διαστημικής επιχειρηματικότητας, το CASSINI (Competitive Space Start-ups for INnovatIon), με σκοπό τη διείσδυση στην αγορά των διαστημικών νεοσύστατων επιχειρήσεων και τη διευκόλυνση αυτών στην πρόσβαση δημοσίων και ιδιωτικών κεφαλαίων. Επίσης, η ΕΕ προχωρεί με την ίδρυση του Κέντρου Γνώσης για την Παρατήρηση Γης (KCEO), με σκοπό την αύξηση της χρήσης του Copernicus εντός των εργασιών της Επιτροπής και των άλλων θεσμικών οργάνων / οργανισμών της ΕΕ, και το οποίο θα διασυνδέσει τα διαστημικά δεδομένα και υπηρεσίες με όλους τους τομείς και πολιτικές της ΕΕ. Επίσης για πρώτη φορά έχει καταστεί υποχρεωτική η χρήση των δεδομένων από τα συστήματα Galileo και Copernicus στο πρόγραμμα ‘’Ορίζοντας Ευρώπη’’.
Περαιτέρω, η ΕΕ αναφέρει ότι πλέον σε όλες τις νομοθεσίες θα εντάσσεται η χρήση των τεχνολογιών διαστήματος και επομένως θα δημιουργούνται συνεχώς νέες υποχρεώσεις στα Κράτη Μέλη σε σχέση με αυτό τον Τομέα. Επίσης, ο νέος Κανονισμός για το διαστημικό πρόγραμμα θα παρέχει ένα συνεκτικό πλαίσιο της χρήσης των διαστημικών δεδομένων και υπηρεσιών, και σε συνεργασία με τα Κράτη Μέλη θα υπάρχει μια συνεχής αξιολόγηση, στη βάση KPI’s, για την πρόοδο του προγράμματος και την επίτευξη των σχετικών στόχων.
H Κύπρος (εκπροσώπηση από ΤΗΕ), στο πλαίσιο του νέου Κανονισμού της ΕΕ, όπως και τα άλλα ΚΜ, έχει υποχρέωση να παρακολουθεί τη Space Programme Committee (Επιτροπολογία), η οποία θα συνέρχεται με τα πιο κάτω configurations, σε 20 συναντήσεις περίπου ανά έτος:
• Horizontal
• Galileo/EGNOS
• Security
• Govsatcom (Governmental Secure Satellite Communications)
• SSA (Space Situational Awareness, i.e Space surveillance and tracking, Space weather, Near-earth objects)
• Copernicus
Επίσης, ο νέος Κανονισμός δημιουργεί μια νέα Αρχή, την EUSPA (Διαστημική Αρχή για το Ευρωπαϊκό Διαστημικό Πρόγραμμα), η οποία σε συνεργασία με τους άλλους 2 θεσμικούς εταίρους (Commission, ESA) θα έχει καθοριστικό ρόλο στην προώθηση του ‘’market uptake’’ των ευρωπαϊκών διαστημικών προγραμμάτων Copernicus, Galileo/EGNOS, GOVSATCOM και SSA/SST, έτσι ώστε οι ευρωπαϊκές επενδύσεις σε διαστημικές τεχνολογίες να αντικατοπτρίζουν σημαντικές βελτιώσεις και οφέλη στην ποιότητα ζωής των πολιτών. Η Κύπρος (εκπροσώπηση από ΤΗΕ) έχει επίσης την υποχρέωση να συμμετέχει στις εργασίες του εν λόγω Οργανισμού.
Τέλος, είναι γνωστό ότι ο Υφυπουργός ΕΚΨΠ εκπροσωπεί την Κυπριακή Δημοκρατία, με την υποστήριξη του ΤΗΕ, στο Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας (θεματική Διάστημα) της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπου αναμένεται έντονη δραστηριότητα.
Τα κυριότερα διαστημικά προγράμματα και πρωτοβουλίες της ΕΕ έχουν όπως πιο κάτω:
i. Πρόγραμμα Δορυφορικής Πλοήγησης Galileo/EGNOS
ii. Πρόγραμμα παρατήρησης Γης Copernicus
iii. Πρόγραμμα EU GOVSATCOM
iv. Space Situational Awareness/Space Surveillance and Tracking (SSA/SST)
v. Space Based Secured Connectivity Programme-IRIS2
vi. EuroQCI (European Quantum Communication Infrastructure)
vii. Space Traffic Management -STM
4. Οφέλη χρήσης Τεχνολογιών διαστήματος με την χρήση των πιο πάνω Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων
Η χρήση Τεχνολογιών διαστήματος των πιο πάνω Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων θα συμβάλει στους πιο κάτω τομείς:
Στρατηγική αυτονομία σε παγκόσμιες διαστημικές υποδομές, υπηρεσίες, εφαρμογές και δεδομένα
• συμβάλλοντας στην περαιτέρω ενίσχυση της ικανότητας της ΕΕ να κατανοεί, να αναπτύσσει, να λειτουργεί και να εκμεταλλεύεται ανταγωνιστικές διαστημικές τεχνολογίες και συστήματα, συναφείς υπηρεσίες και εφαρμογές στο διάστημα και στο έδαφος και να αναπτύσσει νέες ευέλικτες, επεκτάσιμες, ασφαλείς και βιώσιμες προσεγγίσεις συστημάτων, διασφαλίζοντας την αυτονομία
Πράσινη μετάβαση
• στηρίζοντας τη μετάβαση της βιομηχανίας σε μηδενικά βιομηχανικά απόβλητα
• ενθαρρύνοντας τη χρήση καινοτόμων λύσεων για πιο αποδοτική εκμετάλλευση των φυσικών πόρων
• βοηθώντας την Έρευνα και Καινοτομία για εφαρμογή του framework «ασφαλούς και βιώσιμου σχεδιασμού» και για τα χημικά
• μέσω ψηφιακών και διαστημικών τεχνολογιών (συνδυασμό εικόνων και δεδομένων), smart robots/drones, πληροφορίες από τους δορυφόρους Copernicus Earth Observation, αλλά και υπηρεσίες ακριβούς εντοπισμού θέσης και πλοήγησης από τον Galileo/EGNOS
Ψηφιακή μετάβαση
• οδηγώντας την τεχνητή νοημοσύνη σε μια αξιόπιστη κατεύθυνση (σύμφωνα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία)
• κατανοώντας τα πλεονεκτήματα και τις επιπτώσεις της ψηφιοποίησης
• χρησιμοποιώντας το δορυφορικό δίκτυο Copernicus για την παρακολούθηση του κλίματος και της βιοποικιλότητας
• αναπτύσσοντας έναν δορυφορικό αστερισμό για παροχή ασφαλών υπηρεσιών επικοινωνίας χαμηλής καθυστέρησης παγκοσμίως και δωρεάν σε κυβερνητικούς χρήστες, βάσει διαστημικής και επίγειας υποδομής, όπως ορίζεται στο IRIS2
Υγεία
• key enabling technologies, συμπεριλαμβανομένης της τεχνητής νοημοσύνης
• Digital Twins και Metaverse για εξατομικευμένη πρόβλεψη, πρόληψη και θεραπεία ασθενειών
• ψηφιοποίση του τομέα της υγείας (π.χ. ιατρικές-διαγνωστικές συσκευές και τηλεϊατρική)
• regulatory science and standards για εργαλεία και τεχνολογίες υγείας και περίθαλψης
• cybersecurity των συστημάτων και υποδομών υγείας
Πολιτισμός
• προώθηση τεχνολογικής προόδου για να ενδυναμώσει την κοινωνία και να την καταστήσει πιο βιώσιμη, κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά
• μελέτη συμμετοχής των πολιτών και δημόσιας συμμετοχής στις βιομηχανικές τεχνολογίες
• αλλαγές στο μοντέλο εργασίας
Πολιτική ασφάλεια για την κοινωνία
• ψηφιακές τεχνολογίες για την ασφάλεια (στη διαχείριση των συνόρων, την καταπολέμηση της διακίνησης παράνομων εμπορευμάτων κλπ)
• χρήση δεδομένων παρατήρησης γης (π.χ. για ακραία κλιματικά φαινόμενα και φυσικές καταστροφές) για τον σχεδιασμό πολιτικής ασφαλείας και δράσεων έκτακτης ανάγκης
Κλίμα και ενέργεια
• τεχνολογίες κατασκευής ενεργειακών συστημάτων, οχημάτων μεταφορών και υποδομών
• κοινές κρίσιμες τεχνολογίες και εξοπλισμός στο διάστημα και την αεροπορία. Αερομεταφερόμενη πρόσβαση στο διάστημα
Bioeconomy και περιβάλλον
• συστημική μετάβαση στον ψηφιακό μετασχηματισμό
• περιβαλλοντικές παρατηρήσεις (π.χ. έλεγχος καλλιεργειών, έλεγχος αλιείας, παρακολούθηση βιοποικιλότητας κλπ)
International cooperation
• απαραίτητη για τις τεχνολογικές εξελίξεις και για την επέκταση της χρήσης των ευρωπαϊκών διαστημικών προγραμμάτων, όπως το Galileo και το Copernicus, σε άλλες περιοχές στον κόσμο, ενισχύοντας έτσι τον γεωπολιτικό ρόλο της Ευρώπης
Πιο κάτω επισυνάπτεται η Εθνική Στρατηγική Διαστήματος 2022-2027, όπως αυτή εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο τον Δεκέμβριο 2022:
Cyprus Space Strategy 2022-2027.pdf (Μέγεθος Αρχείου: 2522.41Kb), ανοίγει σε νέο παράθυρο